Küresel finans piyasaları sarsıldı, Kripto Varlıklar da bundan muaf kalamadı

Eşit Tarife Politikası'nın etkisi altında, küresel finansal piyasa pazartesi günü büyük bir sarsıntı yaşadı. ABD'nin üç büyük borsa endeksi düşüş trendini sürdürürken, Avrupa ve Asya borsa piyasalarında da büyük düşüşler görüldü. Emtia piyasası da bu durumdan muaf kalamadı, ham petrol ve altın fiyatları aynı anda düştü. Kripto Varlıklar piyasası da direnç göstermekten uzak kaldı; Bitcoin iki gün içinde %10'dan fazla düştü, Ethereum ise %20'lik bir düşüş yaşadı. Küresel finansal piyasa genelinde "yeşil okyanus" manzarası hakim.

Pazarın şiddetli tepkisi karşısında, ABD Başkanı "hasta olup ilaç almak" şeklinde tanımlayarak soğukkanlı bir tutum sergiledi. Ancak, bu politikanın gerçekten kalıcı bir çözüm mü yoksa geçici bir çare mi olduğu belirsiz. Pazar ne zaman tekrar sakinleşecek? Bu sorular, küresel pazarın üzerinde bir sis gibi çökmüş durumda.

2 Nisan'da, ABD Başkanı Beyaz Saray'da "eşit tarife" konulu iki yönetmeliği imzaladı ve ticaret ortaklarına %10 oranında "minimum referans tarifesi" belirlediğini duyurdu, ayrıca bazı ticaret ortaklarına daha yüksek tarifeler uygulandı. Bu, eşit tarifeli politika uygulamasının resmi olarak başladığını gösteriyor.

Başlangıçta, dünya muhtemelen eşit tarife uygulamalarını bir müzakere stratejisi olarak gördü, ancak şimdi bu durumun arkasında daha derin bir hırsın gizlendiği anlaşılıyor. Çünkü bu politikanın maliyeti gerçekten de az değil.

Cevap olarak, ülkemiz hızlı bir şekilde karşı önlemler aldı. Devlet Konseyi Gümrük Tarife Komitesi, Ticaret Bakanlığı ve Gümrük İdaresi, ABD'ye karşı bir dizi karşı önlem yayınladı ve 10 Nisan saat 12:01'den itibaren ABD menşeli ithalat ürünlerine mevcut uygulanabilir gümrük tarifesi üzerinden %34 oranında ek gümrük vergisi uygulanacağını duyurdu. Bu, küresel ticaret savaşının belirtilerinin ortaya çıkmaya başladığını gösteriyor.

7 Nisan'da, karşılıklı tarife krizi giderek büyüyor ve küresel finans piyasaları eşi benzeri görülmemiş bir çöküş yaşıyor. ABD borsa vadeli işlemleri, geçen haftaki büyük düşüş trendini sürdürüyor; Nasdaq vadeli işlemleri %5'ten fazla düşüş kaydediyor, S&P 500 endeksi vadeli işlemleri ise %4'ün üzerinde düşüyor. Sadece iki işlem gününde, ABD borsa değerinin buharlaşan miktarı, Almanya ve Güney Kore'nin 2024 GSYİH toplamına eşdeğer. Avrupa borsa endeksi vadeli işlemleri de büyük düşüşler yaşıyor; Avrupa STOXX50 endeksi vadeli işlemleri %4'ten fazla düşerken, DAX endeksi vadeli işlemleri %5'e yakın düşüş gösteriyor. Asya piyasaları da bu durumdan nasibini aldı; Japonya ve Güney Kore borsa piyasaları yeniden çöküyor; Güney Kore'nin Kapsamlı Endeksi açılışta %4'ün üzerinde düşüyor, Nikkei 225 endeksi ise %2'ye yakın düşüş yaşıyor. Hong Kong Hang Seng endeksi 19828 puanla kapandı ve gün boyunca 3021 puan düşerek %13,2'lik bir kayıpla 28 Ekim 1997'den bu yana en büyük günlük düşüş rekorunu kırdı.

Kripto Varlıklar piyasası da zorluklardan kaçamadı ve kanlı bir fırtınaya yakalandı. Bitcoin iki gün içinde %10'dan fazla düştü ve bir ara 75.000 dolar eşiğini aştı. Küçük coinler ise tamamen çöktü, Ethereum 1.500 doların altına düştü, SOL en düşük 100 dolara geriledi. Veri platformlarının istatistiklerine göre, dün dünya genelinde 487.700 kişi tasfiye oldu, tasfiye edilen miktar 1.632.000.000 dolar seviyesine ulaştı; bunların arasında uzun pozisyon tasfiyesi 1.250.000.000 dolar, kısa pozisyon tasfiyesi ise 380.000.000 dolar olarak kaydedildi.

Bu veri serisi, küresel yatırımcı güveninin dibe vurduğunu ve panik duygusunun keskin bir şekilde arttığını göstermektedir. Amerika'nın duraklama tehlikesi, yeniden kamuoyunun odağı haline geldi. Kanada Başbakanı, Amerika'nın başkanın radikal gümrük politikaları nedeniyle duraklama yaşadığını belirtti. Amerika'daki büyük bir varlık yönetim firmasının CEO'su da bu görüşü destekledi ve birçok iş dünyası liderinin Amerika ekonomisinin ciddi bir duraklama sürecine girmiş olabileceğini düşündüğünü vurguladı. İş dünyasındaki görüşler şaşırtıcı bir şekilde benzerlik gösteriyor; Amerikan medyasının bir anketine göre, %69'luk bir oranla işletme yöneticileri Amerika'da ekonomik bir duraklama bekliyor, bunların yarısından fazlası ise duraklamanın bu yıl gerçekleşeceğini ifade ediyor.

Aslında, dünya genelinde buna karşı büyük bir şikayet var, hatta bazıları başkanın Amerika'yı kısa pozisyona soktuğunu espriyle ifade ediyor. Eğer bu sadece bir müzakere aracı olarak değerlendirilecekse, bu politikanın aşırı bir etkisi olduğu görülüyor. Amerika hükümeti yetkililerine göre, şu anda 50'den fazla ekonomik yapı, tarifeler politikası hakkında Amerika ile temas halinde. Vietnam, zayıf bir duruş sergilemek için sıfır tarife stratejisini önerdi, Avrupa Birliği de sert tutumunu değiştirdi ve iki tarafın da tarifeleri karşılıklı olarak kaldırmasını önerdi. Ancak başkan bu durumdan memnun değil ve yeniden "tarife uygulamasını durdurmayacağım" şeklinde bir açıklamada bulundu.

Temel nedenlerden yola çıkarak, eşit tarifelerin politikası şüphesiz üç ana amaca sahiptir: İlk olarak, Amerika'nın sürekli vurguladığı ticaret dengesizliği ve ticaret açığını tersine çevirmek; ikincisi, Amerika'nın mali gelirlerini artırmak, şu anda federal vergi gelirleri yapısında, bireysel gelir vergisi ve kurumsal gelir vergisi temel bileşenlerdir, tarifelerin payı çok düşüktür, hükümet tarifelerin payını yaklaşık %5 seviyesine çıkarmayı hedefliyor, bu da yaklaşık 700 milyar dolar civarında yeni bir Amerika mali geliri bekleniyor; son olarak ise diplomasi ve müzakere aracı olarak kullanmaktır.

Ancak mevcut duruma bakıldığında, bu politikanın yıkıcı bir darbe vurduğu görülüyor. ABD'nin sözde adalet taleplerinin arkasında, küresel ticaret savaşı giderek şiddetleniyor. İlerleyen süreçte durumun nasıl gelişeceği, dünya genelinde bir odak noktası haline geldi. Görüşmelerin ve müzakerelerin devam etmesi bekleniyor; ülkemizin güçlü bir karşılık vermesi dışında, Avrupa Birliği içinde de farklı sesler yükseliyor ve diğer Asya ülkelerinin tutumu genelde yeterince sert değil. Genel olarak, gümrük tarifelerinin daha fazla artması beklenmiyor, aksine tarafların uzlaşması durumunda aşağı yönlü bir ayarlama yapılması mümkün olabilir, böylece bir denge sağlanabilir.

Diğer yandan, piyasa daha çok karşıt tarife politikasının ABD ekonomisindeki durgunluk üzerindeki etkisiyle ilgileniyor. Öncelikle enflasyon sorununa göre, New York Fed'in araştırmasına göre, ABD'nin ithal ettiği ürünler tüketim hacminin %28'ini oluşturuyor, ithalat tarifeleri her %10 arttığında, kısa vadeli enflasyon 0.4 puan yükselecek. Bu teoriye göre, kısa vadede ithalat tarifelerinin büyük ölçüde artması nedeniyle enflasyonun yükselmesi kaçınılmaz olacaktır. Araştırma kurumları, yeni tarifelerin ABD fiyat seviyesini %1-2.5 oranında artıracağını öngörüyor. Ancak tarifelerin "kim zayıfsa o öder" özelliği nedeniyle, tüketici talebi de düşüş eğiliminde, özellikle zorunlu olmayan tüketim malları için, genel yol haritası açısından enflasyon önce yükselecek ardından düşecektir.

Enflasyon dışında, ekonomik büyüme de etkilenecek. Bir araştırma kurumu, 2025 yılına kadar uygulanacak tarife yeni politikalarının ABD'nin gerçek GSYİH'sına etkisinin -%0.7 civarında olacağını hesapladı, başka bir kurum ise Trump'ın tarife yeni politikasının ABD'nin 2025 yılı GSYİH büyüme hızında yaklaşık -%0.87'lik bir etkiye sahip olacağını öngördü. Bir büyük yatırım bankası ise 2025 yılı için ABD durgunluk beklentisini %40'tan %60'a yükseltti.

Geçen hafta eşit tarife ilk olarak önerildiğinde farklı olarak, durgunluk beklentileri küresel bir uzlaşı haline gelmeye başladı. Durgunluk ve enflasyonun iki katlı baskısı karşısında, Fed'in durumu son derece zorlaşmış durumda. Gece yarısı faiz takası verileri, piyasanın yıl sonuna kadar 125 baz puanlık bir faiz indirimini beklediğini gösteriyor; bu da toplamda 5 kez 25 baz puanlık bir indirim anlamına geliyor. Ancak geçen hafta, yatırımcılar yalnızca 3 faiz indirimi bekliyordu. Bir veri platformuna göre, Mayıs'ta faiz indirimi olasılığı %57'ye yükseldi. Başkan da Fed'e baskı ekledi; sosyal platformda, "petrol fiyatları düşüyor, faiz oranları düşüyor, gıda fiyatları düşüyor, enflasyon yok" ifadesini kullandı ve "harekete geçmekte yavaş kalan" Fed'in faiz indirmesi gerektiğini bir kez daha vurguladı.

Bu yolu izlersek, Fed'in Mayıs ayında piyasa paniklerini hafifletmek için faiz indirimine yeniden başlaması ve piyasa kurtarıcısı olarak son çare haline gelmesi oldukça muhtemel. Genel bir analiz yapıldığında, eşit tarife politikasının düşmanı bin, kendine sekiz zarar verme potansiyeli taşıdığına dair şüpheler bulunsa da, sağlıklı ve güçlü özel sektör bilançosunun desteğiyle, kısa vadede şiddetli dalgalanmalara yol açsa da, müzakerelerin ilerlemesi ve faiz indirim döngüsünün başlamasıyla birlikte, uzun vadede Amerika'nın duraklama yaşama olasılığı düşündüğümüz kadar yüksek değildir.

Küresel borsa durumuna bakıldığında, birçok ülke piyasalara müdahale etmeye başladı. Ülkemizin devlet takımı piyasaya girdi, tek günde 505 milyar yuan değerinde ETF alımı yaptı ve hisse senetlerinden endekslere kadar piyasalara müdahale etti. Japonya ve Kore de sık sık harekete geçti, bugün açılışta Japonya ve Kore borsaları genel olarak yükselişle başladı. Bu, dünkü tarihi çöküşün daha çok duygusal panik nedeniyle meydana geldiğini ve gerçek bir durgunluğa girmediğini göstermeye yeter.

Bir yanlış haber de bu sonucu doğruladı. Dün akşam, bir medya organı başkanın 90 günlük gümrük vergilerini askıya almayı düşündüğünü bildirdi, bu haberin duyulmasının ardından yedi dakika içinde tüm hisse senedi endeksleri hızla toparlandı, Bitcoin de 80.000 dolara yükseldi. Beyaz Saray basın sekreteri bunun "sahte haber" olduğunu belirtmesine rağmen, yükseliş biraz geriledi, ancak piyasada daha fazla büyük bir düşüş yaşanmadı, ilk olarak belirli bir dip özelliği göstermeye başladı. Bu nedenle, bugün küresel finans piyasasında bir toparlanma görülebilir.

Kripto piyasası benzer bir seyir izlemeye başladı. Kripto piyasası tamamen toparlandı, Bitcoin 80.000 dolara geri döndü, altcoin piyasası hâlâ kötü durumda olsa da Ethereum 1.500 doların üzerine yeniden yükseldi, SOL da 110 dolara geri döndü. Dün itibarıyla işlem verilerine bakıldığında, çoğu yatırımcı gözlemci bir tutum sergiliyor, işlem hacmi de yüksek değil, riskten kaçınma ana sebep gibi görünüyor, satış baskısı değil. Bu durumda, eğer gümrük vergisi sorunları hafiflerse, varlıkların düşüşü durdurup yeniden yükselme olasılığı oldukça yüksek. Ne de olsa 7 dakikalık hızlı bir sıçrama, fonların düşük fiyatlı varlıklara olan ilgisini gösteriyor. Ancak gerçekten bir dönüş gerçekleşip gerçekleşmeyeceği, durgunluk ve faiz indirimine bağlı olacak; ABD Merkez Bankası'nın piyasa kurtarma eylemleri kritik olacaktır.

Ancak, gelecekteki piyasa yönü konusunda, traderların görüşleri oldukça farklı. Bazı analistler, bu satış dalgasının daha fazla aşağı yönlü hareket etme potansiyeli olduğunu düşünüyor, çünkü "Fed'in destekleme" veya "Trump'ın destekleme" olasılığı yok. Onlar, Fed'in daha çok somut verilere önem verdiğini ve başkanın kendi tarihsel konumunu önemsediğini düşünüyor, bu yüzden Fed piyasa desteklemek için kolayca harekete geçmeyecek, daha belirgin enflasyon sinyalleri beklemek zorunda. Ayrıca, eşit gümrük tarifelerinin kesin nihai versiyonunun 9'unda açıklanacağını düşünen görüşler de var, bu yüzden 9'undan önce daha çok müzakere dönemi var, şimdi bu gümrük tarifesinin genel büyüklüğünü ve ekonomiye etkisini tanımlamak için erken, ayrıca başkanın azledilip azledilmeyeceğini aceleyle değerlendirmek de doğru değil. Bir analiz kurumu, 9 Nisan'a yaklaşırken ABD ile Çin arasında bir ticaret anlaşması sağlanmazsa, piyasa duygusunun yeniden çökme riski olduğunu belirtti. Piyasa duygusu iki kutuplu hale geliyor, panik duygusu 2020 Mart seviyelerine ulaştı, bu da gelecekte daha fazla dalgalanma olacağını gösteriyor.

Teknik traderler daha karamsar görünüyor, bazıları büyük ölçekli trendin aşağıya doğru olduğunu ifade ederken, bazıları düşüş trendinde yavaş bir sıçrama olduğunu düşünüyor ve bunun sadece daha şiddetli bir düşüşü tetikleyeceğini belirtiyor. Bitcoin fiyatının 66.000-72.000 dolara düşmesi bekleniyor. Şu anda, bir veri platformuna göre, önde gelen borsa fonlama oranları piyasanın tamamen düşüşte olduğunu gösteriyor.

Mevcut duruma göre, 9 Nisan yaklaşıyor ve kısa süre içinde karmaşık bir anlaşma sağlamak açıkça pek mümkün değil. ABD Hazine Bakanı da 9 Nisan'dan önce bir ticaret anlaşması yapılmasının pek mümkün olmadığını belirtti. Ancak, ABD içinde de herkes aynı fikirde değil. Başkanın önemli destekçilerinin karşılık tarifelerinden vazgeçmesi için baskı yapmasının yanı sıra, Cumhuriyetçi üyeler de bağışçılar tarafından başkana tavsiyelerde bulunmaya teşvik ediliyor. Yine de, başkan oldukça kararlı bir tutum sergiliyor.

Bu bağlamda, Fed iç ve dış baskılarla karşı karşıya. Fed yetkilileri, politika yapıcıların kaygı hissettiğini itiraf ediyor. Bu Perşembe, Fed Mart para politikası toplantısının tutanaklarını açıklayacak ve bu sırada daha fazla ipucu sağlayabilir. Pazarın bir kez daha dalgalı bir seyir izleyip izlemeyeceği ise bekleyip görmek gerekecek.